آذربایجان در گذر تاریخ

آذربایجان در گذر تاریخ

محمد اصغری

      امروزه در کشورمان ایران در راستای اجرای سیاستهای استحاله فرهنگی ملل ایرانی به خصوص ملت ترک زبان ایران تلاش ها ی زیادیبرای رسیدن به این هدف  انجام شده و می شود همانطور که می دانیم تاریخ یک ملت از مهمترین ابعاد هویت وتمدن آن ملت است چرا که با شناختن وعبرت گرفتن از تاریخ است که ملتی می توانداستعداد و توانایی های خود را شناخته و برای آینده خود تصمیم بگیرد .حال اگر تاریخ این ملت درخشان وغرورانگیز باشد به انها حس اعتماد به نفس و خودباوری می دهد.

     نژاد پرستان آریایی با آگاهی از اهمیت تاریخ در شکل گیری هویت ملی در طول چند دهه گذشته سعی در تحریف تاریخ ملت ترک ایران کرده اند به طوریکه همواره تاریخ ایران را از هخامنشیان شروع کرده وبه پهلوی ختم می کنند . و در توجیه حضور ترکان در این ناحیه تنها به همین نکته بسنده می کنند که آنها در زمان امپراطوری ترک سلجوقی ویا مغولها به این سرزمین آمده اند وقبل از آن ساکنان اصلی این سرزمین اقوام فارس بوده اند .

    قبل ازهر چیز باید اشارهکنیم که اکثر زبانهای امروزی رادر 3دسته سامی ،هندواروپائی و التصاقی تقسیم بندی می کنندکه در ایران زبا نترکی در دسته التصاقی وعربی در دسته سامی و بقیه در دسته هند واروپائی قرار می گیرند ودر این مقاله هر جاسخن از اقوام التصاقی استمنظور همان اجدادترکان امروزی است.   شاید بتوان گفت که نخستین ساکنانامروزی آذربایجان را افرادی تشکیل می دهند که حدود 7000هزارسال پیش (یعنی تقریبا 4000 سال پیش از اولین مهاجرت اقوام به ایران هند واروپائی )درجریان مهاجرت سومریان از آسیای میانه  به بین النهرین از طریق آذبایجان در این نواحی ازآنان جدا ودر خاکهای آذبایجان ماندگار شده اند امروزه اکثرمورخان نامی پذیرفته اند که  سومریان که درحقیقت اجداد ساکنان امروزی اذربایجان هستند جزئ اقوام التصاقی زبان بودند و بررسی های اخیر دانشمندان تورکولوگ جهان شباهت های زبان سومری را با زبانهای ترکی به خصوص ترکی آذری ثابت کرده است .

     لازم به ذکر است که سومریان در حدود 6500 سال پیش در بین النهرین اولین تمدن درخشان بشری را ایجاد کردند . آنها اولین کسانی بودهند که برای ادارهکشور قوانینی وضع کردند که گفته می شودحمورابی نیز قوانین خود را از آنها گرفته است . سومریها اولین بار توانستند آلمنیوم را کهبشر ممروزی تنها حدود 100 سال پیش توانست آن رابهصوتخالص در اورد در 6500 سال پیش توانسته بودند به صورتخالص در اورده واز آن استفاده کنند . همچنین سومریاناولین اقوامی بودند  کهروز را به 24 ساعت وهرساعت رابه 60 دقیقه وهر دقیقه رابه60 ثانیه تقسیم نمودند.وباز سومریان بودندکه منشا دو تمدن باستانی بعد از خودیعنی مصر ویونان شدند .

     اما دومین اقوام التصاقی زبان منطقه که اولین تمدن را در ایران بوجود آورده اند ایلامیان بودند که تقریبا همزمان با سومریان در رشته کوههای زاگرس تا لرستان و خوزستان ساکن بودند . ایلامیان نیز صاحب تمدن درخشانی بودند ودر 3500 سال پیش از میلاد دارای الفباو کتابت بودند .ولازم به توضیح است که اقوام هندو اروپائی پس از ورود به مناطق مرکزی ایران تا مدتها تابع ایلامیان بودند . علاوه بر این در این دوران نفوذ فرهنگ ایلامی در پارس چناننیروند بود که در دورانی که پارسین فاقد خط بودند از زبان ایلامی استفاده می کردند حتی داریوش نیز کتیبه خود را به سه زبان که یکی از آنها ایلامی است نوشته است .

     هوریان :هوریان همراه با بازمندگان سومریان در آذربایجان کهن ترین تمدن آذربایجان را در هزاره های سوم ودوم قبل از میلاد در نواحی غرب وجنوبغرب دریاچه ارومیه واراضی بین دریاچه های وان و ارومیه  تاسیس کرده و تکنولوژی پیشرفته ای داشتند  هوریان جزئ اقوام التصاقی بودند و طبق تحقیقات زبان آنهااز نظر قواعدو لغاتبازبانهای معاصر ترکی همسانی دارد هوریان دارای تمدنی پیشرفته بودند و تاثیرجدی در هنراقوام همسایه نهادند شباهت وآثار هنری اقوام مختلف باآثارهریان موید این مطلب است  .

     پروفسور دایسون ضمن نشان دادن هنرهوریان در پدید آمدن جام حسنلوکه شهرتی جهانی دارد منویسد : این جام ارتباط نزدیکی با طرز عقاید و افکاراقوام هوری دارد وبدین لحاظ باید تاریخ قدیمتر را برای زمان تولید و ساختن جام در مظر گرفت .همه ویا بخشی از هوریان به دلایل نامعلوم از نیمه دوم هزاره  سوم قبقل ازمیلاد از آذبایجان مهاجرتنموده ودر نقاط مختلف خاورنزدیک پراکنده شده اند.

     پس ازمهاجرتهوریان گوتیان و لولوبیان در 2500سال پیش از میلاد در نواحی شماغرب وغرب ایران می زیستند . زبان این اقوام نیز دارای شباهت و خویشاوندی بازبانهوریان بودهو جزو اقوام  زبان التصاقی بوده انداز اوایلهزاره دوم قبل از میلاد کاسیان و آشوریان بیش از با لشکر کشی های  مداوم خود به مدت700سال این اقوام را ازمسیر پیشرفتوترقی بازداشتند ودر جریانلشکر کشی های خود علاوهبرغارت اموال مردماهالی رانیز به بردگی گرفته  وهمه جا رااتش می زدند  .

     پس از هجوم اقوام کوچروارامی علیه آشوریان کهموجب ضعف آشوریان گردید آنها تامدتهانتوانستند به خاک اقوام گوتی ولولوبی لشکرکشی کنند در نتیجه آرامش نسبی برای پیشرفت واتحادو نیرومندی در این اراضی مهیاشده وفرصتمناسببرای تشکیل دولت فراهممی شود یورشها وفشارهای خارجی که سده  های متمادی از سوی اقوام سامی ادامه داشت این دوقوم رانزدیک ومتحدساخته که حاصل ایناتحادجبری دولت مانناوبعدهادولت مقتدرمادبود.

      اورارتوئیان :اورارتئیان اقوامی بودندکه 1300سالقبل از میلاددرنواحی آذربایجان ومشرقترکیه دولتی تشکیل داده بودند  تاریخ حقیقی این اقوام تادوران اخیرمبهم بود اما حفاریهای علمی در اذربایجان و کشف 8 کتیبهمهم از جمله کتیبه ای کهدر منطقه بسطام اذر بایجانغربی توسط کارمند سفارت الماندر سال 1910میلادی کشف شد بسیاری از مسائل مربوط به دولت اورارتو را روشن ساختهاست .از کتیبه های مهمدیگر کتیبهرازلیقدر سراب و سقیندل درورزقان است .

          زبان  اورارتوئیان از نظر قواعد و ذخیره لغوی شبیه هوریانبودهوجزو التصاقیزبانهابودند . یکی ازبزرگترین شهر هایاورارتوئیان موساسیربود کهدر غرب شهرارومیه کنونی بوده این شهر مرکز فرهنگی ودینی آنان  بودهو عبادتگاه خدای آنها در این شهر قرارداشت . سبک عمرات ونییشگاههای این شهر بعدهاالهام بخش  معماری یونانی شد ودر ایران نیز معماری تخت جمشید وبطور کلی بنا های متعلق  به هخامنشیان از شیوه ی ممعماری بنا های موساسیر متاثر شده است.

     بنظر برخی پژوهشگران دولت اورارتودر قرن6قبل از میلاد منقرض گشته وخاک آن ضمیمه دولت ماد شده است از همین دوران ارمنه هندواروپائی که از غرب آمده بودند اورارتوئیان راتحت فشار قراردادند در نتیجه بخشی از طوایف اورارتوئی در کوههای زاگرس ساکن شده وبخش دیگری ازآنها به هم نژادان خود یعنی مانناهاومادها پیوستند .

    مادها :در موردمادها اطلاعات زیادی در دست نیست زیرا کتیبه یا نوشته ای از آنها که بتوان با آن در مورد زبان آنها قضاوت کرد در دست نیست. با اینحال اکثر مورخان اروپائی وایرانی بدون ارائه هیچ دلیلی انها را جزو اقوام هند و اروپائی می دانند .

      اما دیاکونوف به عنوان فردیکه بیش ترین تحقیقات رادر موردمادها انجام داده نظری قطعی بر التصاقی بودن یا هندو اروپائی بودن آنها ارائه نکرده است اماپروفسور ذهتابی به  دلایل زیادی انها را.جزوالتصاقی زبانها میداندکه در زیربه چند دلیل اشاره می شود :

1-    در اراضی ماد نه در ادوار پیشین ونه در قرن9 قبل از میلاد هیچ یک از طوایف10گانه هندواروپائی سکونت نداشته اند

2-    اگر مادهاجزواقوام هند واروپائی باشندپس  چه سر گوتیان ولولوبیان که پیش از آنها آنجا تمدنی داشته اند آمده در صورتی که در این دوران تاریخ هیچ جنگ ویامهاجرتی راثبت نکرده است.

3-    در قرن9قبل ازمیلاد هیچ نشانی ازتغییر در زبان اقوام منطقه وجود نداردز

همانطور که دیدیم این تنها اشاره ای بسیار مختصربود به تاریخ باستانی ترکان ایران  که نشانگر حضور ترکان در ایران از چندهزار سال پیش از ورود اقوام هندو اروپائی از جمله اجدادپارسیان در ایران است. امروزه برطبق آمارهای سازمان بین المللی یونسکو ترکان بیش ترین گستره ی جغرافیائی در جهان رابه خود اختصاص داده اندکه این نشان از عمق در تاریخ دارد .

منبع:

تاریخ دیرین ترکان ایران، پرفسور زهتابی