وظیفه فعالین دانشجویی در حرکت ملی آذربایجان

بسمه تعالی

وظیفه فعالین دانشجویی ایجاد تغییرات بنیادی در ساختار این جنبش است

حسین سلطانی

 اشاره:واژه جنبش دانشجویی از گفتمانهای سیاسی – اجتماعی امروز جامعه ما می باشد. هرچند که این واژه تا حدی برای ماشناخته شده است ،لیکن تبیین هر چه بیش ترنقش وکارکرد آن می تواند مفید واقع شود . حرکت وفعالیت دانشجویان آذربایجانی در دانشگاههای سراسر کشور ،که در راستای تحقق مطالبات وخواسته های ملت آذربایجان انجام می شود وبه عنوان بخشی از حرکت ملی آذربایجان وشایدازمحوریترین بخش های آن می باشد،را نیزمی توان به عنوان جنبش دانشجویی حرکت ملی آذربایجان نامگذاری نمود. بدیهی است بررسی کارکرد این جنبش وتبیین رویکرد آن درآینده نقش بسزایی در آینده حرکت ملی آذربایجان خواهد داشت .

 1- ویژگیهای جنبش اجتماعی

جنبش را می توان میتوان اینطور بیان نمود:((تلاش گروهی برای رسیدن به اهداف مشترک و پیشبرد دلبستگی های مشترک از طریق اقدام جمعی و خارج از حوزه نهاد رسمی)). بطور کلی مشخصه های یک جنبش به شرح زیر است:

1-     جنبش های اجتماعی اصولا در شرایط تبعیض بوجود می آیند، اگر تبعیضی نباشد حرکتی بوقوع نمی پیوندد.

2- جامعه شناسان معتقدند که برای شکل گیری جنبش تنها تبعیض کافی نیست، بایستی شرایطی به وجود بیاید که بتواند این تبعیض را تفسیر نماید.                                                                                                                                                                                                                

3 - باید گروههایی وجود داشته باشند که بتوانند اهداف جنبش را پیگیری کنند

4 - باید امکان اعتراض وجود داشته باشد یعنی دولت راه اعتراض بدهد.

2-ویژگیهای جنبش دانشجویی

اگر جنبش دانشجویی را تحلیل کنیم، اولین نکته این است که چنین جنبشی، جنبش یکدست اجتماعی نیست، زیرا دانشجوها از اقشار مختلف بوده و عقاید متفاوتی دارند و رویکرد به زندگی و محیط اطرافشان مختلف میباشد و سازگاری آنها با یکدیگر به زمان نیاز دارد. بدلیل اینکه دوران دانشجویی گذراست و دانشجوها نمیتوانند تجربیات خود را به طور کامل به نسل بعدی دانشجویی منتقل کند بنابراین این جنبش مجبور است همواره از صفر شروع کند.

اما خوشبختانه فعالیتهای دانشجویان آذربایجانی طی یک دهه گذشته نشان می دهد اولا، این قشر رابط و واسطه بین مردم بوده و میباشند و با درگیر کردن آنها با حرکت ملی زمینه را برای تفهیم واقعیات جامعه فراهم ساخته اند. ثانیا، از طریق بسترهای موجود(انتشارات  نشریات دانشجویی و برگزاری مراسم های مختلف) آکاهی های عمومی مردم(آگاهی ادبی – ملی) را بالا برده و آنان را با حقوق ملت خویش آشنا ساخته اند. ثالثا: با فشار بر نخبگان و مسئولین در راس قدرت، نقش نقش بسزایی را در اصلاح ذهنیتهای منفی آنان ایجاد نموده اند.

به علت تبعیض اعمالی از سوی حاکمیت در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی در مورد اقوام و ملل مختلف ایران عامل عمده در شکل گیری حرکت ملی آذربایجان و در کنار آن جنبش دانشجویی حرکت ملی بوده است(ویژگی1). بالا رفتن سطح آگاهی عمومی، موضوع حقوق بشر و مطرح شدن مباحثی چون دموکراسی، تا حدی موجبات طرح چنین مسائلی را در جامعه ما پدید آورد(ویژگی2).

در جوامع بسته و در حال توسعه، جنبش دانشجویی پویاترین و از تاثیرگذارترین عوامل تحولات اجتماعی – سیاسی بوده است. بی شک حرکت ملی آذربایجان نیز بدلیل نبود تشکل و گروه های سازمان یافته ای از قاعده مستثنی نبوده است. بنابراین در شکل گیری و تکوین پروسه فعلی حرکت و پیگیری مطالبات، دانشجویان نقش محوری را در این زمینه ایفا نموده اند(ویژگی3). نهایتا اینکه امکانات دموتراتیک می تواند امکان اعتراض را برای مردم فراهم نماید(ویژگی4).

با توجه به تعاریفی که گفته شد حرکت دانشجویان آذربایجانی را می توان به عنوان جنبش تلقی کردکه عبارت جنبش دانشجویی حرکت ملی آذربایجان میتواند واژه جامعی برای آن باشد.

3-آسیبهای جنبش دانشجویی

 در ایران در این چند دهه نقش فعال و برجسته دانشجویان در فعالیتهای سیاسی و اجتماعی ، هیچگاه جنبش دانشجویی مستقل از جنبش سیاسی نبوده است. و نمیتوان از جنبش دانشجویی به معنای واقعی کلمه سخن گفت. و متاسفانه جنبش دانشجویی تحت تاثیر احزاب و جریانهای سیاسی مختلف جامعه گردیده است. ولی خوشبختانه بر خلاف این جنبشها ، جنبش دانشجویی آذربایجان علیرغم جوانی، تا به حال تقریبا تحت تاثیر جریانات روشنفکری قرار نگرفته ، و به لحاظ فکری از استقلال کامل برخوردار بوده ونیز توانسته است در تئوریزه شدن حرکت نقش مهمی ایفا کند.

از آسیبهای بالقوه جنبش دانشجویی ، احتمال وابستگی انان به گروههای سیاسی و احزاب خارج از دانشگاه است. این وابستگی، استقلال این جنبش را از بین برده و دیگر کاربرد انتقادی ندارند. البته استقلال به معنای عدم همکاری و همفکری با جریانات دیگر سیاسی، اعلام خودمختاری و جمود فکری و حتی به معنای نگرفتن امکانات فعالیت از دولت نیز نیست، بلکه به معنای نقد همه جانبه و فراگیر است.

این روزها حرکت ملی آذربایجان و در بطن آن جنبش دانشجویی به عدم تکامل فکری-راهبردی و نیز رکود نظری متهم میشوند. بی شک جنبش دانشجویی بیش از هر جنبشی نیاز به تقویت بنیه های فکری خود دارد. رکود عملی و نظری جنبش دانشجویی بخشی از رکود فکری و عملی حرکت ملی آذربایجان بوده است و دانشجویان گرفتار رکود فکری و عملی حاکم بر حرکت شده اند، انشقاق درونی میان گروههای دانشگاهی، نیز از عوامل رکود فعالیت های دانشجویی بوده است.

پیشروان جنبش دانشجویی بایدخطوط قرمز را در میان رفتارهای افراطی و محافظه کارانه طیف های دانشگاهی تعیین کنند، و اگر این امر محقق نشود در جای خود به کاهش انگیزه های بیشتر مشارکت اقشار دانشجو در دانشگاه ها خواهد انجامید. بنظر می رسد تا موقعی که ساختار و فعالیت های جنبش دانشجویی ما به این شکل ادامه پیدا نماید، جنبشی محدود و ناقص خواهیم داشت. وظیفه فعالین دانشجویی ایجاد تغییرات بنیادی  در ساختار این جنبش است.

سیاست زدگی، می تواند از آفت های این جنبش محسوب شود و مهمترین پادتن این آفت همان کارکرد عقلانی است که رفتار های نامتجانس جنبش دانشجویی در مقابل گروه های سیاسی حتی مردم را به حداقل برساند.

4- چه باید کرد؟

در تبیین رویکرد این جنبش در آینده، با در نظر گرفتن نکاتی که مطرح شد، می توان گفت که پرداختن به مقوله های زیر کارایی جنبش را زیاد نموده و تاثیر گزاری جنبش را در حرکت ملی بیشتر خواهد نمود:

الف) هر گونه سست انگاری و تزریق رفتارهای منفعلانه به جنبش دانشجویی از سوی هر گروهی مردود است.

ب) سازماندهی جنبش در تمامی دانشگاه های سراسر کشور از طریق ایجاد تشکل های فراگیر، همفکری و هماهنگی با سایر گروه های حرکت ملی در بیرون از دانشگاه ها در راستای پیشبرد منظم و سریع اهداف حرکت ملی و جلوگیری از فعالیت های تکراری و کم بهره.

ج) لزوم توجه بیشتر به تئوریزه کردن حرکت، ارائه تعاریف و استراتژی هایی قابل انعطاف با شرایط جامعه و زمان، روحیات نسل جدید و در عین حال منطبق با منافع ملی. در اینصورت روش ها بازخورد اجتماعی مناسبی خواهد داشت. بنابراین، با اینکه دانشجویان بنا به اقتضای روحیات و شرایط آنان آرمانگرا و ایده آل گرا می باشد، لیکن تعدیل این تفکرات و واقع بینی شرایط – بنا بر نیاز حرکت – استمرار حرکتی توام موفقیت حداکثری را دوام خواهد بخشید.

د) نکته دیگر که نبایستی از آن غفلت ورزید این است که در بررسی وظیفه دانشجو در جامعه مدرن و صنعتی قرن 21، دستیابی به تکنولوژی برتر اهمیت ویژه ای دارد. زیرا نیروی انسانی قوی و کارامد از کلیدهای موفقیت در رقابت های بیین المللی میباشد. بدین سبب بایستی هم خود دانشجویان فعال در حرکت اهتمام زیادی به کسب دانش و تکنولوژی روز داشته باشند، و هماینکه به پرورش، تشویق و جذب نیروهای متخصص به حرکت ملی اولویت ویژه ای قائل شوند. چنین امری با طرح همزمان نیازهای اقتصادی و با توجه ویژه به مسائل اجتماعی به موازات مسائل فرهنگی – سیاسی امکان پذیر می باشد و این نیاز به هماهنگ شدن اینجنبش با تشکل های موجود در حرکت ملی دارد.البته این هماهنگی نباید استقلال فکری آنان را تحت تاثیر قرار دهد.